Конкурс тухай

Фото Анны Огородник все права защищены, по всем вопросам обращаться к автору
Фото Анны Огородник все права защищены, по всем вопросам обращаться к автору

Мартын 4-дэ Яруунын аймагай Үльдэргын дунда һургуулиин дэргэдэ багша, уран шүлэгшэ, уран зохёолшо, уран зурааша Ким Цыденовэй нэрэмжэтэ аймагууд хоорондын мүрысөөнүүд боложо үнгэрбэ.

Үльдэргын юрэнхы эрдэмэй дунда һургуули, уран зохёолшын наһанай нүхэр Анна Чимитдоржиевна, Ким Шогдоповичай үхибүүд – Виндарья Ринчиновна наһанайнгаа нүхэр Эрдэм Дамбаевичтай тус мүрысөөнэй гол үүсхэл, ехэ оролдолго гаргаһан эмхидхэгшэд болоно. Тиигэжэ гол түлэб тэдэнэй хүсөөр лэ эмхидхэгдэһэн эдэ мүрысөөнүүд мүнөө гурбадахи удаагаа үнгэрбэ, ошоһон хоёр жэлнүүд соо түрүүшын хоёр уулзалганууд үнгэрһэн байгаа.

«Ким Цыденов эдир наһанһаа захалжа, уран зохёолой, эрдэм ухаанай номуудые элбэгээр уншаһан, шудалһан, олон юумэ һониноор хөөрэжэ, тайлбарилжа үгэдэг, үргэн мэдэсэтэй, бэлэдхэл ехэтэй хүн байгаа. Алтан дэлхэйдэ эдлэхэ ажабайдалай эхин – бага наһаяа арюунаар дурсажа, дулааханаар түүрээхэ гээшэ оюун бодолой, сагаан һэшхэлэй хэрэг даа. Ким Цыденов эгээл тиимэ бодолтой, һэшхэлтэй, үшөө тиигээд оюун мэдэрэлэй бэлигтэй хүн байгаа. Ким Цыденов зохёолнууд соогоо гол түлэб хүнэй наһанай арюухан үглөөе, тэрэнэй шүүдэртэй ногоон зүлгэ хаһые эхэ байгаалиингаа энгэртэ мэшэеэн хаража, оюун бэлигэйнгээ мэдэрэлээр түрэл арадтаа түүрээжэ эхилһэн ябаал…» – гэжэ Ким Цыденовэй нютагай, Буряадай мэдээжэ уран шүлэгшэ, эдэ мүрысөөнүүдэй шүүлгын бүлэгэй түрүүлэгшэ Булад Жанчипов бэшэһэн байдаг.

Ким Цыденовэй бэшэһэн «Һарата һүнинүүд» гэжэ рассказуудай ном 1961 ондо хэблэгдээ. Удаань «Бусахал даа хабар» гэжэ повесть (1964 он), «Весна возвратится» (1967 он), «Һарата һүни» (рассказууд, повесть) (1977 он), «Поэзиин үдэр» гэһэн ном соо уянгата шүлэгүүдынь (1960 он), «Сердце мое, Бурятия» гэһэн буряадай бэшээшэнүүдэй суглуулбари ном соо «Одинокий домик» гэжэ рассказынь (1970 он), «Чистое небо Забайкалья» гэһэн ном соо «На покосе» гэжэ нэрэтэй рассказынь Буряадай номой хэблэлээр гараа һэн. Тиихэдэ «Бусахал даа хабар» (Весна вернется), «Һарата һүнинүүд» (Лунные ночи) гэһэн номуудынь электронно каталогта ба «Бурятика» НБ РБ» гэһэн электронно номой һанда ороо. Үшөө тиихэдэ Ким Цыденовэй рассказууд 2012 ондо хэблэгдэһэн «Таёжная, озёрная, степная» гэжэ нэрэтэй буряадай уран зохёолшодой 15 боти номууд соо оролсоһон байха.

«Залуу уран зохёолшын рассказуудые уншаһан хүн бүхэн тэрэнэй бэшэлгын шэнжые, буряад литературада байгаагүй маягые онсолон тэмдэглэдэг юм. Илангаяа америкын зохёолшо Эрнест Миллер Хемингуэй, немец бэшэгшэ Эрих Мария Ремарк мэтын Баруунай болон ородой зохёолшо И. А. Бунин гэхэ зэргын оюун бэлигтэнэй маягые һануулна гэжэ Александр Жамбалдоржиев, Цэрэн-Анчик Дугар-Нимаев гэгшэд тэмдэглээ агша һэн» – гэжэ Ц-Д. Дондогой «Уяхан зүрхэтэй үеымнай нүхэр» гэжэ Буряад үнэндэ хэблэгдэһэн статья соогоо 1997 ондо бэшэһэн байдаг.

Богонихон наһандаа айхабтар ехэ юумэ хэжэ үрдиһэн, уран зохёолшо, уран зурааша, сурбалжалагша, ниитын ажал ябуулагша (Комсомолой XV съездын делегат боложо һунгагдаһан байгаа), багша, удаань түрэл һургуулияа ударидажа хүдэлһэн Ким Цыденовэй наһанай намтар илангаяа нютагайнь зондо мэдээжэ, тэрэ үдэрэй туршада үгэ хэлэһэн хүн бүхэнэй омогорхолоо багтаажа ядан байха эли байгаа. Яруунын аймагай захиргаанай толгойлогшо Цыденжап Григорьевич Шагдаров, аймагай һунгамалнуудай зүблэлэй түрүүлэгшэ Эрдэни Бадмаевич Дугаров, Үльдэргын нютагай захиргаанай түрүүлэгшэ Сергей Ешидоржиевич Цыренов, багшанар үгэ хэлэжэ, үхибүүдэйнгээ үдэ далиие үргэжэ зоригжуулбад.

Эдэ мүрысөөнүүд Ким Цыденовэй хэжэ бүтээжэ байһан хэрэгые сахин, мэдээжэ болгон дэлгэрүүлгэ, хүүгэдэй зохёохы болон урлалай арга шадабариие дэмжэхэ, үндэһэн хэлэн дээрэ бэшэгдэһэн зохёолдо тэдэнэй анхарал хандуулха, онсо бэлигтэй хүүгэдые элирүүлхэ гэһэн гол үүргэ табигдажа, анхан эмхидхэгдэһэн бэлэй.

Хүршэ аймагуудай һургуулинууд энэ үүсхэлые дэмжэн хабаадалсажа, һурагшадай тоо олошороо. Яруунын, Хориин, Загарайн, Хэжэнгын аймагуудай һургуулинууд энэ удаа хабаадалсаба гэжэ тэмдэглэебди.

Мүрысөөнүүд үдэрэй туршада 4 бүлэгтэ хубааран ажалаа ябуулаа:

1 «УЯНГЫН ШҮРЭ». Эндэ һургуулинуудай һурагшад наһанай илгаагаар хоёр болон хубааржа, үшөө тиихэдэ аха наһатан амяараа, өөһэд хоорондоо шүлэг бэшэлгээр мүрысэн, оролсоо.

5-8 ангинуудай һурагшадай дундаһаа энэ бүлэгтэ шүлэг бэшэлгээр шалгарһан һурагшад гэбэл:

Нэгэдэхи һуурида – Мужыхын һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша Саяна Ринчинова, хоёрдохи һуурида – Эгэтын-Адагай һургуулиин 7-дохи ангиин һурагша Оюна Болотова, гурбадахи – Хориин хоёрдохи һургуулиин 6-дахи ангиин һурагша Банзарагша Балданов.

9-11 ангинуудай хоорондо:

Нэгэдэхи һуурида Ородой-Адагай һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Саша Жамсуева, хоёрдохи – Үльдэргын һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Цэдэн Доржиев, гурбадахи – Асагадай һургуулиин 9-дэхи ангиин һурагша Сарюуна Балданова.

Аха наһатанай (багшанар) хоорондо шангай һууринууд иигэжэ гараа гэбэл:

Нэгэдэхи һуурида – Үльдэргын Ханда Сандаковна Доржиева, хоёрдохи һуурида – Хориин хоёрдохи һургуулиин Сырегма Содномовна Тудупова, гурбадахи һуурида – Эгэтын-Адагай Сэбэгма Пунсуковна Доржиева, тиихэдэ Асагадай һургуулиин Оюна Цыбиковна Дондукова урмашуулгын шанда хүртөө.

2 «УРАН ҮГЫН НЮУСАНУУД». Ким Цыденовэй зохёолнуудаар шүүмжэлэл хэхэ энэ мүрысөөндэ һурагшад иигэжэ илгараа:

Нэгэдэхи һуурида – Хориин дунда һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Оюна Нимаева, эндэ хоёрдохи һуури хоёр байгаа – Нарһатын һургуулиин 11-дэхи ангиин һурагша Сарюна Бадмаева, Амгалантын һургуулиин 10-дахи ангин һурагша Анна Буянтуева, гурбадахи һуурида – Ородой-Адагай һургуулиин 11-дэхи ангин һурагша Александра Рантарова, дүрбэдэхи һуурида Нарһатын һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Соёлма Цыбикова.

3 «УРАН ЗУРААША». Эндэ уран зурагуудай мүрысөөн.

5-8 ангинуудай хоорондо:

Нэгэдэхи һуурида – Нарһатын 1-дэхи дунда һургуулиин 6-дахи ангиин һурагша Эржена Дашиева, хоёрдохи һуурида – Мужыхын һургуулиин 5-дахи ангиин һурагша Баатар Цыденжапов, гурбадахи һуурида – Үльдэргын һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша Алексей Климов, тиихэдэ Мужыхын һургуулиин 7-дохи ангиин һурагша Алтана Нанзатова урмашуулгын шанда хүртөө.

9-11 ангинуудай хоорондо:

Нэгэдэхи һуури – Эгэтын-Адагай һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Сарана Цыренова, хоёрдохи һуури – Иисэнгын һургуулиин 9-дэхи ангиин һурагша Алина Шагдарова, гурбадахи һуури – Үльдэргын һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Дарима Дашиева. Урмашуулгын шан – Иисэнгын һургуулиин 11-дэхи ангиин һурагша Тунгалаг Хамаева.

4 «УЯНГЫН ШҮРЭ». «Зургаадахи океан – хүн түрэлтэнэй тэмсэлтэ заяан» гэһэн сэдэбтэ үгүүлэл бэшэлгэ дурадхагдаад, дүнгүүд иигэжэ гараба:

5-8 ангинуудай хоорондо:

Нэгэдэхи һуури – Үльдэргын дунда һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша Бэлигма Митыпова, хоёрдохи һуури – Эгэтын-Адагай һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша Цырен-Дулма Цыбикжапова, гурбадахи һуури – Иисэнгын һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша Амарсана Доржиева. Урмашуулгын шан – Нарһатын 1-дэхи дунда һургуулиин 7-дохи ангиин һурагша Эрдэни Дымбрылов.

9-11 ангинуудай хоорондо:

Нэгэдэхи һуури – Асагадай һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Жебзэн Сангалова, хоёрдохи һуури – Эгэтын-Адагай һургуулиин 9-дэхи ангиин һурагша Аюша Жалсанов, гурбадахи һуури – Нарһатын 1-дэхи һургуулиин 9-дэхи ангиин һурагша Зандама Норбоева. Урмашуулгын шан – Үльдэргын һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Бата Жамбалов.

Аха наһатанай дунда:

Нэгэдэхи һуури – Эгэтын-Адагай һургуулиин Бутидма Цыбикжаповна Доржиева, хоёрдохи һуури – Нарһатын һургуулиин Ханда Ринчиндоржиевна Дарижапова, гурбадахи һуури – Үльдэргын һургуулиин Ханда Сандаковна Доржиева. Урмашуулгын шан – Үльдэргын Цырен-Дулма Дашинимаевна Чимитова.

Ерэхэ жэлдэ үшөөшье олон һургуулинууд бусад аймагуудһаа хабаадаха бэзэ гэһэн найдалтай энэ үдэрэй мүрысөөнүүд, айхабтар ехэ хүмүүжүүлхы удхатай хэмжээ ябуулга дүүрэнэ һэн даа.

 10 Марта 2016 Автор: Николай Шабаев

Ородоор эндэ уншагты. 

Положени