Халуухан зүрхэнэйм буланда
Хайрата эжымни дүрэхэн
Нангин зэндэмэни мэтэ
Наряар одоол хадагалаатай.
Эгээшье мүнөө hанахадаа
Энээхэн наhанайнгаа жаргалые
Эжытэеэ дүүрэн хубаажа,
Энхэрэн бөөбэйлэн ябаха hэм.
Хамагтаа зободог сэдьхэлтнай,
Хайрата эжымни, амараг.
Һанал бодолтнай мүнөө
Һайхан нойроор амараг.
Эжынгээ хэлэдэг үгые,
Хөөрэдэг, заадаг захилые
Хододоо һанажа ябанам
Хүбүүндээ, басагадтаа заанаб.
Мүнхэ зула бадараанаб!
Гурбан ехэ тулгамнай –
Эхэнэр, Эхэ, Эхэ Орон.
(эссе)
Эдэ гурбан үгэнүүд нэгэ үндэһэтэй, түрэл үгэнүүд гээшэ, удхын гааталааршье ехэ гүнзэгы нангин үүргэтэй үгэнүүд болоно. Хүн бүхэнэй хуби заяанда эхын, эхэнэрэй аша ехэхэн лэ үйлэ дүүргэдэг гээшэ.
«Хүн болохо багаһаа, хүлэг болохо унаганһаа» гэһэн арадаймнай оньһон үгын удха дээрэ үндэһэлэн хэлэхэ болооһаа, бага балшар наһанһаа эхилжэ, эхэ эсэгынгээ һургаалһаа үндэһэлжэ, хүн бүхэн өөрынгөө ажабайдалай һууритабижа, зол жаргалайнгаа эхи абана гээшэ.
Тиимэһээ арадайнгаа еһо заншал баримталан гэр бүлэдөө үрибэеэ зүбөөр хүмүүжүүлхэ гээшэ шухала болоод байна. Басаган, хүбүүн үриие онсо илгаатайгаар, өөрын эхэнэрэй, эрэ хүнэй маягтайгаар хүмүүжүүлхэ, эрын 9 эрдэни, эхэнэр хүнэй 7 шадабари эртэ энһээ зааха, ойлгуулха гэһэн элинсэгүүдэймнай һургаал заабари бии ха юм.
Газаахи ажалые
эрэмэдэнэ,
Гараха орохые эмэ
мэдэнэ,
Һадаг номые эрэ мэдэнэ,
Һаали һабые эмэ мэдэнэ,
Аян замые аба мэдэнэ,
Ааша залиие эжы мэдэнэ.
Ардаг дошхониие аба мэдэнэ,
Абаха гээхые эжы мэдэнэ.
Энээнһээ бодомжолходо хүүгэдые тус тустань тааруулжа хүмүүжүүлхэ, ажал хүдэлмэридэ һургаха тон шухала болоно.
Басаган үриие хүмүүжүүлхэдэ эхэ хүнэй үүргэ тон ехэ. Эжынь басагандаа үхибүүдээ һайнаар хараха, үбгэд хүгшэдөө, үбгэнөө хүндэлжэ ябахыень заадаг, мүнгэртэхи, газаахи ажалаа тон наринаар хэжэ һургадаг гээшэ. Эхэнэр хүнэй табисуурһаа гэр бүлын жаргал сэхэ дулдыдана ха юм. Түрэл эхэ оромнай түрэһэн эхэһээ эхилдэг гээшэ. Жаргалтай, эбтэй гэр бүлэ – нютагай, Эхэ ороной найдамтай тулга лэ. Эхэ, эхэнэр хүнэй эхи табидаг һүлдые дээрэ үргэн ябахамнай болтогой.
Цыбигма Доржиева, Эгэтын-Адагай
дунда һургуулиин эхин классай багша.