Юhэн hара эхын хэбэл соогоо дүмэн тахижа, алтан наранай туяа харуулhан буянта сагаан минии эжы Виктория Будажаповна Цыренжапова. Эжымни Буряадай гүрэнэй багшын институдай хэлэ бэшэгэй факультедтэ hуража, хэлэ бэшэгэй мэргэжэлтэй багша юм.
Аймагайнгаа түб Нарhата hууринда администрацида «Гэр бүлын болон хүүгэдэй хэрэгүүдэй» таhагта ахамад мэргэжэлтэнээр хүдэлдэг эжыгээ хүлеэжэл hуухаб гэртээ. Ходол сүлөөгүй, үглөөгүүр гараад, үдэшэлэн орой болотор ажалдаа ябаха.
— Яагаа удаан ажалдаа юу хэнэбта? Ажалтнай дууhадаггүй юм гү? – гэжэ хүлеэжэ ядашанхай асуухаб.
Эжымни зөөлэн дулаахан гараараа толгойемни эльбээд, номгон дарууханаар, энеэбхилhэн урихан шарайгаараа hайхан байдал тохеогоод:
— Юун гэнэ гээшэбши? Шамдал адлихан, багахан хүүгэдүүд элдэбын ядуу байдалда оронхой. Эжы абаhаашье гээгдэнхэй, хайратай хүүгэдэй саашанхи хуби заяа hайн байдалтай болгохын тула олохон асуудал – хэрэгүүд мэнэ түргэн шиидхэгдэнэгүй ха юм даа.
Хэдышье сүлөөгүй эжымни ябабашье, нэгэл арга олоод, намда hонин нютагай домог түүхэhээ хөөрэжэл байха, энэнь минии досоо бүхөөр хадуугданхай.
— Yльдэргымнай баруун хойно, холо бэшэ, шобогор орйтой Бэлшэр хада оршодог. Ехэ суутай, тахилгатай хада юм.
— Теэд юугээрээ бэшэ хадануудhаа илгаатай юм? – гээд би hонирхобоб.
Эжымни нэгэ бага бодолгото болоhоной удаа, хөөрөөгөө саашань үргэжэлүүлбэ:
— Мүлигэр орой дээрэнь ехэ томо шулуунууд хүнэй зохидхоноор ябталжархиhандал мэтэ байха. Хажуугаарнь бөөгэй малгай, эмээл, тохом, бэшэшье хэрэгсэлнүүд обоолоотой. Эндэ бөөе дараhан юм гэлсэдэг.
Нагаса баабаймнай үхибүүн наhандаа (1910-1912 онуудаар), бэшэшье олон хабаа үхибүүд сугтаа үмсынгөө хонидые адуулдаг байгаа.
— Бидэ тэрэ хубсаhа үмдөөд, зэмсэгээрнь бүхэли үдэртөө наадажа, тараажархеод ябашахабди. Харин үглөөдэрынь адуулгандаа гарахадамнай, нөөхил хэбээрээ ябталаатай байха, хожом саашань хөөрүүжэб, — гээд дүүргэбэ.
— Ямар жэгтэй хүсэтэй юм, – гэжэ би мүнөөшье хүрэтэрөө гайхажал ябадагби.
Энэ хадамнай «Бэлшэр хатан эжы» гэжэ хэр угhаа суурханхай хадаа, эхэнэр эзэтэй юм гэдэг. Зунай зулгы үедэ «Бэлшэр хатан эжыгээ» тахихаяа эжы абатаяа, нагасанартаяа ошодогбди. Эжынгээ хөөрэhые hанажа, гайхалта хубсаhа зэмсэгүүд харагдахагүй гээшэ гү гэжэ, аргаахан хараашалаадшье үзэдэгби. Теэд үни сагта болоhон түүхэтэ юумэн хадаа, юу намда харагдахаб даа.
Эжын гэртээ байхада, дулаахан, сэбэрхэн байдаг, амтатай бууза барижа эдюулхэ, би ехэ дуратайб.
Урихан энеэбхилhэн эжымни шарай намда үдэр бүхэнэй олон хэшээлдэ номоо үзэхэдэм, hайнаар hурахыем эрмэлзэл түрүүлдэг.
Би томо, хүнэй зэргэ хүн болоод, эльгэлэн намайе хайрладаг, нимгэн сагаан сэдьхэлтэй эжынгээ ашыень ходо харюулжа, hайниие хүргэжэ, hайхан байдал зохеожо ябахаб даа.